سرویس فرهنگی صابرنیوز: مسجد مهمترین بنای اسلامی و از نمادهای اصلی دین مبین اسلام است؛ تا جائیکه وجود مسجد در هر منطقه ای به حضور مؤثر مسلمانان در آن منطقه تفسیر می شود. در عهد نبوی نیز پس از هجرت نبی مکرم اسلام از مکه به مدینه و استقرار حکومت اسلامی در آن بلاد، اولین اقدام مهم ساخت مسجد نبوی توسط نبی مکرم و صحابه در آن شهر بود. مسجدی که شاید کمترین استفاده از آن، برپایی نماز جماعت در آن بود.

مسجد در عهد رسول الله نه تنها محلی برای اقامه نماز که محل حکومت، شورا، بحث، آموزش، قضاوت، زندگی نبی مکرم و اهل بیت و ... بود. از این رو مسلمین به بهانه های مختلف سیاسی، اقتصادی، مذهبی، فرهنگی و ملاقات حضرت رسول صلی الله علیه و آله و سلم و برپایی نماز جماعت عازم مسجد می شدند. محوریت مسجد که در عصر نبوی آغاز شد در زمان حکومت امیرالمؤمنین نیز ادامه یافت و مسجد کوفه محل حکومت حضرت امیر علیه السلام قرار گرفت.

اما پس از شهادت حضرت امیر و صلح امام حسن علیه السلام که حکومت اسلامی به دست امویان افتاد، مسجد محوریت خود را از دست داد و تنها به عنوان جایگاهی برای ادای فرایض و تجمعات و سخنرانی های رسمی بکار گرفته شد. این مسئله با ساخت امارتهای پادشاهی و کاخ های مجلل برای حکام آغاز شد و با تسری اشرافیت و تبلیغ رسمی جدایی دین از سیاست توسط عمال اموی و سپس عباسی در جهان اسلام شدت گرفت؛ تا اینکه ابالحسن علی ابن موسی الرضا علیه السلام، ولایت عهدی تحمیلی مأمون را پذیرفتند و در مدت حضور پربرکت خود در مرو، با اقامت در مسجد این شهر سعی در یادآوری اهمیت و کارکرد مساجد در جامعه اسلامی نمودند. با این وجود با شهادت امام رضا علیه السلام و تداوم حکومت عباسیون جنایتکار، کماکان مسجد محل دین و کاخ شاهی، محل سیاست و کشورداری به شمار می رفت؛ تفکیکی که خلاف عینی سنت رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم و امیرالمؤمنین علیه السلام در محوریت بخشی به مسجد در تجمیع امور دنیوی و اخروی مردم در این مکان مقدس و به عبارتی سکولاریزه کردن مسجد بود.

متأسفانه روند جدایی امور دنیوی و اخروی در سالهای اخیر تا جایی پیش رفته است که کاربرد مساجد فقط و فقط در برپایی فرایض یومیه (در برخی مساجد حتی نه همه فرایض یومیه) تقلیل پیدا کرده است و همین مسئله به مهجوریت مسجد انجامیده است. مهجوریتی که با عدم نیاز مردم برای حضور در آن و باز نبودن آن به روی مردم در طول شبانه روز، مروج عینی جدایی دین از سیاست و قلب معنا و تغییر فلسفه ساخت و حضور آن است و به نظر می رسد دلیل اصلی مهجوریت مسجد نه در رفتار هیئت امنا و روحانی و تزئینات داخلی آن که در سکولار شدن آن باید جستجو گردد.

 

مساجد امروز حتی نشانی از مساجد پرشور دوران مبارزات علیه رژیم ستمشاهی را نیز ندارند. اگر در زمان مبارزات مساجد محلی برای مباحثات علمی، سیاسی و مبارزاتی بزرگانی چون مقام معظم رهبری، آیت الله طالقانی و شهید مطهری بودند (حتی اشخاصی مانند شریعتی و بعضا بازرگان نیز مباحثات خود را در حسینه ها و مساجد ارائه می کردند)، امروزه برای استفاده از مباحث مطهری های زمان نیز باید به آمفی تئاتر دانشگاهها و مراکز علمی رجوع کرد! چرا که مسجد فقط محل نماز جماعت و حداکثر روضه و حدیث است! همین مسائل باعث شده است تا مهمترین پایگاه اسلام و نماد اصلی یکپارچگی دیانت و سیاست به مکانی نه چندان شلوغ برای برپایی نماز جماعت تبدیل شود و از کارکردهای اصلی خود فاصله بگیرد و اگر تدبیر هوشمندانه حضرت امام رحمه الله علیه در برپایی پایگاههای بسیج مردمی در مساجد نبود، با مساجدی کاملا مهجور و سکولار در جمهوری اسلامی مواجه بودیم. اگر در صدر اسلام عدم حضور در مسجد موجب خسران مادی و معنوی بود، امروز عدم حضور در مسجد هیچ احساس خسران مادی در فرد ایجاد نمی کند و فقط مومنین هستند که در صورت غفلت از حضور در مسجد، حسرت محرومیت از فیوضات معنوی مسجد را می خورند.

با این وجود شاید کسانی این شبهه را مطرح کنند که با توجه به تغییر شرایط و پیچیده تر شدن امور سیاسی و دنیوی، عملا امکان تجمیع این امور در مسجد وجود ندارد؛ در پاسخ باید گفت، توجه به روایاتی که از معصومین در کتب مختلف نقل شده است، محل حکومت و زندگی حضرت ولی عصر ارواحنا له الفداء پس از تشکیل حکومت، مسجد سهله خواهد بود؛ این امر مؤید این مسئله است که در سیره معصومین علیهم السلام مسجد کماکان بنای اصلی و محوری در جامعه اسلامی به شمار می رود. فلذا وقتی قرار است حضرت حجت عجل الله تعالی فی فرجه الشریف در آخرالزمان و پس از ظهور، حکومت جهانی خود را از مسجدی مبارک در کوفه اداره کنند، حکومتی که بنابر روایت در ابتدای آغاز، کل جهان اسلام را مدیریت خواهد کرد و غرب با آن به ستیز خواهد پرداخت، شایسته است شیعیان آن حضرت نیز برای خروج مساجد از مهجوریت فعلی و بازگرداندن دوباره خانه های خدا به کارکرد اصلی و محوریت بخشی به آنان در جامعه اسلامی تمام تلاش و همت خود را مبذول دارند.